نویسنده: navidcod 
.Aegilops triuncialis L
پروین صالحی شانجانی، لیلا رسول زاده، حمیده جوادی و محمد امینی راد
بانک ژن منابع طبیعی ایران، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
تاریخ انتشار شهریور 1401
ویراستار علمی: معصومه ایزدپناه
رفتار انبارداری بذر
تيپ ذخیره‌سازی ارتدوکس (بذوری که قابلیت خشک شدن را دارند) است. پس از کاهش رطوبت نسبی بذر به میزان 15 تا 20 درصد قابل نگهداری در دمای 20- درجه سانتی‌گراد است.
نیازهای جوانه‌زنی
بذر فاقد خواب فیزیولوژیکی و فیزیکی بوده و به راحتی قادر به جوانه‌زنی می‌باشد. پس از استریل سطحی، بذور روی کاغذ صافی مرطوب در پتری دیش قرار گرفته و در دمای ثابت 20 درجه سانتی‌گراد و طول روز/شب 8/16 ساعت سبز می‌گردند.
مورفولوژی
نوع میوه/بذر: گندمه، هنگام ریزش گندمه‌‌ها از لماها و پالئاها جدا می‌شوند.
شکل میوه/بذر: سرنیزه‌ای تا سرنیزه‌ای-تخم‌مرغی، سطح شکمی دارای شیار طولی، راس کمی کرک دار، به طرف ناف بتدریج باریک شده، ناف تخم مرغی. سطح دارای خطوط طولی، کمی براق، کاهی رنگ
اندازه میوه/بذر: طول6/7-6/6 میلی‌متر، عرض 2-1/8 میلی‌متر در نمونه بذر همدان با وزن هزار دانه (گندمه همراه با لماها و پالئاها) 15/3 گرم که در سال 1383 توسط سیدیان و امیرخانی جمع‌آوری شده و نمونه کاشته شده آن توسط امینی راد با شماره اکسشن 16500 شناسایی شده است.
وزن هزار میوه/دانه(گندمه همراه با لماها و پالئاها): 12/7 تا 32 گرم
ویژگی‌های زیستی
فرم رویشی گیاه: یک ساله، علفی، 20-60 سانتی‌متر، زانودار تا نیمه خوابیده در پایه، معمولا پنجه‌های زیادی را تشکیل می‌دهند.
نوع گل‌آذین، گل و مکانیسم‌های گرده‌افشانی: گل‌آذین سنبله انتهایی، سنبله‌ها 2 تا 6 سانتی‌متر طول، حدوداً 0/4 تا 0/5 سانتی‌متر عرض، بیضوی باریک، در انتها تقریباً استوانه‌ای باریک، با 2 تا 7 سنبلچه بارور؛ معمولاً فاقد سنبلچه‌های اولیه رشدنیافته، گاهی اوقات 1 تا 2 سنبلچه‌های اولیه رشدنیافته؛ محور گل‌آذین دارای گره‌هایی سست و شکننده است که سنبلچه‌ها از محل گره‌ها به‌همراه میانگره متصل، جدا شده و می‌افتند؛ سنبلچه‌های بارور پایینی 7 تا 13 میلی‌متر، نیزه ای-بیضی شکل، با 1 تا 2 گلچه بارور، سنبلچه‌های بالایی 7 تا 9 میلی‌متر، تحلیل یافته؛ گلوم‌های سنبلچه‌های بارور پایینی 6 تا 10 میلی‌متر، دارای 2 تا 3 سیخک، سیخک‌ها 1/5 تا 6 سانتی‌متر. گلوم سنبلچه های رأسی 7 تا 9 میلی‌متر، زبر، سیخک‌دار، سیخک‌ها 3 تا 6 سانتی‌متر، معمولاً در طرفین دارای 2 دندانه؛ لماهای سنبلچه‌های بارور پایینی 9 تا 10 میلی‌متر، بدون کرک، زبر، یا مخملی، و یا سطوح داخلی انتهایی مخملی، زبررأس نوک‌دار یا سیخک‌دار، سیخک 0/1 تا 0/5 سانتی‌متر؛ لماهای سنبلچه‌های رأسی یک سیخکه، سیخک‌ها (2) 4 تا 8 سانتی‌متر، در طرفین دارای 2 دندانه. اگر 3 سیخکه باشد، سیخک مرکزی اغلب کوتاه‌تر از سیخک‌های جانبی بوده، گاهی اوقات به صورت دندانه تحلیل می‌یابد، گلوم سنبلچه های رأسی 6 تا 8 میلی‌متر، 3 سیخکه یا با 1 سیخک و 2 دندانه جانبی، سیخک‌ها 2/5 تا 8 سانتی‌متر، در صورت 3 سیخکه بودن سیخک مرکزی بلندتر. لماهای سنبلچه‌های بارور پایینی 7 تا 11 میلی‌متر، با 2 تا 3 دندانه، اگر 3 دندانه داشته باشد دندانه مرکزی بلندتر، گاهی به صورت سیخک 10 میلی‌متری گسترش می یابد. گل‌ها هرمافوردیت، گیاه تک پایه، دگرگشن. گرده‌افشانی توسط باد صورت می‌گیرد.
دوره زمانی گلدهی: اردیبهشت
دوره زمانی رسیدن بذر: اواخر بهار
عامل پراکنش بذر: وزن بذر و دام
پراکندگی جغرافیایی: بومی خاورمیانه (افغانستان، ایران، عراق، اسرائیل/فلسطین، اردن، کویت، لبنان، پاکستان، عربستان سعودی، جمهوری عربی سوریه، و ترکیه)، آسیا (ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، فدراسیون روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان، اوکراین، و ازبکستان)، اروپا (آلبانی، بوسنی و هرزگوین، بلغارستان، کرواسی، قبرس، فرانسه، یونان، ایتالیا، مقدونیه، پرتغال، اسلواکی، اسلوونی، اسپانیا، و یوگسلاوی) و آفریقا (الجزایر، و مراکش)
پراکندگی در ایران: مرکز، غرب و شمال، بیشتر در استان‌های البرز، قزوین، مرکزی، کردستان، همدان، کهکیلویه و بویراحمد، لرستان، ایلام، چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه، تهران، زنجان، سمنان، مازندران و گلستان
گیاه‌شناسی
تیره: Poaceae
جنس: Aegilops
گونه: A. triuncialis
نام فارسی: گندم‌نیای سه لایه
منابع و پیوندها
Saufferer, S. M. 1993. Aegilops. In: Flora of North America Editorial Committee, eds. Flora of North America North of Mexico [Online]. New York and Oxford. Vol. 24. http://beta.floranorthamerica.org. Accessed 2021.
Terrell, E. and Peterson, P. 1993. Caryopsis Morphology and Classification in the Triticeae (Pooideae: Poaceae). Smithsonian Contributions to Botany. 83. 10.5479/si.0081024X.83.
Cabi, E. 2010. Taxonomic Revision of the Tribe Triticeae Dumortier (Poaceae) in Turkey.Ph.D. – Doctoral Program, Middle East Technical University.
Bojňanský, V. and Fargašová, A. 2007. Atlas of seeds and fruits of central and East-European flora: the Carpathian Mountains region. Springer, Dordrecht, The Netherlands, 1046 pp.
Ghahraman, A. Flore of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands with University of Tehran Publication. https://floraofiran.net/index.php.
Mozaffarian, V. 2012. A Pictorial Dictionary of Botany. Farhang Moaser publisher, 1088 pp.
Mozaffarian, V.A. 1998. Dictionary of Iranian Plants Names. Moaser Publisher, Tehran Farhang, 671 pp.
Sharma, O.P. 2009. Plant taxonomy 2E. Tata McGraw-Hill Education, New Delhi, 563 pp.
