نویسنده: navidcod 
Medicago rigidula
معصومه ایزدپناه، پروین صالحی شانجانی و لیلا فلاح حسینی
بانک ژن منابع طبیعی ایران، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
تاریخ انتشار مرداد 1400
ویراستار علمی: ولی‌الله مظفریان
رفتار انبار داری بذر
تيپ ذخیره‌سازی ارتدوکس (بذوری که قابلیت خشک شدن را دارند) است. پس از کاهش رطوبت نسبی بذر به میزان 15 تا 20% قابل نگهداری در دمای 20- درجه‌سانتی‌گراد است.
نیازهای جوانه زنی
بذرهای این گونه خواب عمیق ندارند، پس از استریل سطحی، آن‌ها را روی کاغذ صافی مرطوب در پتری دیش قرار داده و به مدت دو هفته در دمای 4 درجه سانتی‌گراد قرار می‌گیرند. آنگاه بذور در دمای متغیر 25 درجه سانتی‌گراد (16 ساعت روشنایی) و 15 درجه سانتی‌گراد (8 ساعت تاریکی) سبز می‌شوند.
مورفولوژی
نوع میوه: نیام
شکل میوه: به کرم رنگ تا خاکستری، دیسکی، سیلندری تا تخم مرغی یا کروی، غلاف رسیده سخت، خاردار، بندرت بدون خار، خارها معمولا کوتاه و بندرت بلند؛ سطح غلاف پوشیده از کرک‌های متراکم ساده یا چند سلولی غده‌دار، بندرت بدون کرک؛ 3/5 تا 7 بار پیچ‌خورده در جهت عقربه‌های ساعت، با پیچش فشرده یا کمی باز، 7 تا 12 رگه عرضی در سطح تابها (پیچ‌خوردگی‌ها) وجود دارد که از نیمه‌ی سطح تاب‌هابه شدت خمیده می‌شوند و در نزدیکی لبه تاب منشعب شده و با یکدیگر ایجاد شبکه می‌کنند، شیار بین رگه کناری و خط درز پشتی در میوه رسیده از بین می‌رود، خط درز پشتی اغلب برجسته می‌شود و شکل محدب به لبه می‌دهد؛ اگر نیام خاردار باشد روی سطح هر تاب 6 تا 13 خار (به طول 1 تا 3 میلی‌متر) مشاهده می‌شود که مخروطی شکل بوده، یک شیار کم عمقی از وسط به نوک خار مشاهده می‌شود، خارهای بلند درفشی می‌شوند و با سطح تابها زاویه 90 تا 180 درجه می‌گیرند.
شکل بذر: کلیوی تا مستطیلی- تخم مرغی، 1 تا 3 بذر در هر تاب (پیچ خوردگی) به صورت جداجدا؛ پوسته بذر صاف بدون کرک، زرد؛ طول ریشه‌چه کم‌تر از نصف طول بذر، بدون آلبومن
اندازه میوه: قطر 6/8-5 (-4/5) میلی‌متر، ضخامت (8/5-) 7-6 (-4) میلی‌متر
اندازه بذر: طول (4/2-) 4-3 (-2/5) میلی‌متر، عرض 2/1-1/6 میلی‌متر در نمونه بذر صحنه کرمانشاه با وزن هزاردانه 4/5 گرم که در سال 1386 توسط برزو یوسفی جمع‌آوری شده و نمونه کاشته شده آن توسط معصومه ایزدپناه و ایرج مهرگان با شماره اکسشن 33006 شناسایی شده است.
وزن هزار دانه: 6/2-2/3 گرم
ویژگی‌های زیستی
فرم رویشی گیاه: بوته‌ای، یک ساله، خوابیده تا نیمه خوابیده
نوع گل و مکانیسم‌های گرده‌افشانی: گل‌آذین خوشه‌ای انتهایی. گل‌ها هرمافوردیت، ناجور گلبرگ، جام گل (متشکل از درفش: گلبرگ بزرگ بالایی، بال‌ها: دو گلبرگ مجاور درفش و ناو: دو گلبرگ پایینی) زرد رنگ، بال‌ها کوتاه‌تر از ناو؛ پرچم‌ها 10 عدد یکی آزاد و 9 عدد چسبیده (9+1). گیاه تک پایه، خودگشن با 10 درصد دگرگشنی که توسط حشرات انجام می‌شود.
دوره زمانی گلدهی: اسفند تا فروردین در استانهای جنوبی؛ اردیبهشت (گاهی فروردین) تا شهریور (گاهی مهر) در سایر استان‌ها.
دوره زمانی رسیدن بذر: در استانهای جنوبی فروردین و اردیبهشت. در سایر استان‌ها غالبا خرداد تا مهر و گاهی اردیبهشت و آبان
پراکنش بذر: عامل پراکنش وزن بذر است. نیام‌ها با چسبیدن به پشم و مو حیوانات جابجا می‌شوند.
پراکندگی جغرافیایی: عراق و افغانستان. نمونه تیپ بر اساس فلور ایرانیکا:
Illustratio: Medica hirsute echinis rigidioribus, J. BAUHIN & CHERLER, Hist. Pl. 2: 386 (1651); Lectotypus conf. C. C. HEYN (1959)
پراکندگی در ایران: شمال، غرب، جنوب و شرق. خراسان شمالي، آذربايجان شرقي، آذربايجان غربی،گلستان، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، قزوین، زنجان، مازندران، لرستان، ایلام، کردستان، چهار محال بختیاری، کرمان، اردبیل، همدان، كرمانشاه و خوزستان.
گیاه‌شناسی
تیره: Papilionaceae
جنس: Medicago
گونه: rigidula
نام فارسی: یونجه سخت
منابع و پیوندها
Ghahraman, A. Flore of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands with University of Tehran Publication. https://floraofiran.net/index.php
Lesins, K.A. and Lesins, I. 1979. Genus Medicago (Leguminosae): a taxogenetic study. The Hague, Boston, London: Dr W. Junk Publisher, 234 pp
.Small, E. and Brookes, B. 1990. Circumscription of the genus Medicago (Leguminosae) by seed characters. Can. J. Bot. 68: 613-629
.Small, E. and Jomphe, M. 1988. A synopsis of the genus Medicago (Leguminosae). Canadian Journal of Botany, 67: 3260-3294
Mehregan, I., Rahiminejad, M.R. and Azizian, D. 2002. A taxonomic revision of the genus Medicago L. (Papilionaceae) in Iran. Iranian Journal of Botany, 9: 207-221(In Persian)
.Mozaffarian, V. 2012. A Pictorial Dictionary of Botany. Farhange Moaser Publisher, 1088 pp
.Rechinger, K.H. 1984. Flora Iranica 157. Akadmische Druch. U. Verlagsanstalt. Graz
